استفاده از ترجمه به منظور تسهیل برقراری ارتباط با سایر ملل و فرهنگ ها از طریق مکالمه، مطالعه و مشاهده یک نیاز مهم و ضروری در جامعه امروز است، در حقیقت ترجمه به معنای یافتن معادل کلمات موجود در یک متن، سخن، فیلم و … به زبان مقصد است به طوری که در فحوای کلام و چارچوب اصلی کلمات و معانی آنها تغییری ایجاد نشود.
چیدن کلمات و ترکیب کلمات برای ایجاد معنی معادل از یک زبان به زبان دیگر متفاوت است و ترجمه کلمات به توالی ظاهر شده در متن منبع ممکن است در زبان مقصد بی‌معنی شود. به همین دلیل است که ترجمه میتواند انواع گوناگونی داشته باشد که موضوع این مقاله را تشکیل می‌دهند. با ما همراه باشید تا به صورت دقیق همه نوع‌های ترجمه را به شما نشان دهیم.
آشنایی با انواع ترجمه
زمانی که می خواهیم اطلاعاتی را به کسانی برسانیم که به آن نیاز دارند، خواهان آن هستند اما زبان سند اصلی را نمی‌فهمند، ترجمه ضرورت پیدا می کند. ترجمه برای تسهیل برقراری ارتباط بین زبان‌های مختلف و تبادل فرهنگ زبان مقصد و منبع لازم می‌شود. ترجمه ممکن است کتبی یا شفاهی باشد، ضمن این که کاربرد ترجمه میتواند در چگونگی انجام آن نقش مهمی داشته باشد برای این که این تفاوت‌ها را بهتر درک کنید شما را به مطالعه ادامه این مقاله دعوت می‌کنیم.
ترجمه کلمه به کلمه چیست؟
در این شکل از ترجمه، کلمات به صورت جداگانه و به شکل واحدی ترجمه می‌شوند، در واقع در ترجمه کلمه به کلمه برای هر کلمه یک معادل در زبان مقصد معرفی می‌شود و با قرار دادن آنها در کنار هم جمله‌بندی شکل می‌گیرد، استفاده از این شکل ترجمه برای ترجمه کردن عبارات و اسامی استفاده می‌شود اما باید گفت که در اکثر موارد با توجه به تفاوت ساختاری دستور زبان‌های مبدا و مقصد ترجمه کلمه به کلمه باعث جابه‌جا شدن نقش کلمات در جمله سازی شده و نهایتا ترجمه مذکور از نظر دستور زبانی نادرست خواهد بود.
مثلا در ترجمه از زبان انگلیسی به فارسی با توجه به برعکس بودن جایگاه فعل و فاعل در دو زبان در صورتی که از ترجمه کلمه به کلمه استفاده شود، جمله ترجمه شده از نظر دستور زبانی دچار اشکال خواهد بود.
ترجمه مفهومی یا paraphrase چیست؟
پارافریز یا ترجمه مفهومی یک روش ترجمه برای ایجاد شوایی و رسانیی در متن ترجمه است، استفاده از این شکل ترجمه برای خوانندگان یا شنوندگان متن ترجمه شده بسیار خوشایند است چرا که تمام جملات را می‌توان با توجه به نکات دستوری و نگارشی زبان مقصد نگاشت، همین که مفهوم و معنی اصلی متن مادر را بتوان به زبان مقصد ترجمه کرد هدف ترجمه مفهومی یا پارا فریز به خوبی اجرایی شده است.
البته از جمله مزایای دیگر آن نیز آن است که از اتهام سرقت علمی در مقالات در امان خواهید بود. از این شکل ترجمه اصولا در ترجمه مقالات علمی استفاده می‌شود، همچنین در مواردی که متن اصلی را برای استفاده در یک سایت اینترنتی ترجمه می‌کنید می تواند مطابق با اهداف موتورهای جستجو بهینه سازی شده و یک متن کاملا سئو شده باشد.
ترجمه كامل (full translation) چیست؟
در این شکل از ترجمه، مترجم موظف است که تمام آنچه که در متن اصلی وجود دارد را بدون کم و کاست و با جزئیات کامل به زبان مقصد برگرداند، این شکل از ترجمه نیز بیشتر در مورد ترجمه مقالات و دانشنامه‌ها صورت می‌گیرد، یا در مورد متونی که دانستن تمام جزئیات موجود در آن برای مطالعه کننده یا بیننده لازم است.
برای این که یک ترجمه به شکل کامل صورت گیرد نیاز است که مترجم به شکل تخصصی از ترجمه متون آشنایی داشته باشد و بتواند تمام آنچه که در متن اصلی وجود دارد بدون کم و کاست یا تغییر در معنی به متن مقصد وارد کند. در واقع در یک ترجمه کامل هیچ کلمه ای به شکل زبان اصلی در متن وجود نخواهد داشت.
ترجمه نسبی/غير كامل translation) partial) چیست؟
ترجمه نسبی یا غیر کامل درست نقطه مقابل ترجمه کامل است، در این شکل از ترجمه بخش‌ها یا عبارتی از متن اصلی به شکل ترجمه نشده در متن نهایی آورده می‌شوند، ممکن است این کلمات شامل عبارات تخصصی، اسامی تخصصی و امثال آن باشد.
در ترجمه نسبی مترجم سعی می‌کند که یک متن روان و کاربردی با ترکیب کردن جمله‌بندی‌های دقیق و آوردن عبارات اصلی بدون این که در معنی کامل متن تغییری حاصل شود یک متن روان، دقیق و فصیح تهیه کند.
ترجمه آزاد یا free چیست؟
در ترجمه آزاد مترجم خود را درگیر عبارات تخصصی نمی کند و تنها با استفاده از شناخت دقیق خود به زبان اصلی و زبان مقصد میتواند با به کار بردن کلمات مناسب معادل یک ترجمه مفهومی و کامل را در اختیار خواننده قرار دهد، ممکن است که برای رساندن یک مفهوم از زبان اصلی به زبان مقصد مجبور به تغییر در ساختار جمله باشد، در هر صورت باید گفت که در ترجمه آزاد هدف ایجاد کردن یک متن با توجه به ادبیات و دستور زبان، زبان مقصد است.
برای این که یک ترجمه آزاد قابل قبول باشد مترجم باید تسلط بسیار خوبی به کلمات و عبارات در هر دو زبان داشته باشد. یک نکته مهم در مورد ترجمه‌های آزاد این است که کیفیت این نوع ترجمه بسته به میزان تبحر مترجم در استفاده از کلمات خواهد داشت.
ترجمه وابسته به رديف (rank– bound) چیست؟
در این شکل از ترجمه مترجم سعی می کند که متن اصلی را به همان چارچوب و شکلی که دارد به زبان مقصد ترجمه کند، مثلا کلمه را به شکل کلمه، عبارت را به صورت یک عبارت و جمله را به صورت یک جمله ترجمه کند، از نظر شکلی این مدل ترجمه با ترجمه تحت‌الفظی نزدیکی زیادی دارد، به طور مثال در ترجمه وابسته به ردیف عبارت “خداحافظ” را به شکل” God protector” ترجمه می کنند.
این به آن معنا است که کلمات با توجه به جایگاهی که در جمله دارند به همان شکل به زبان مقصد برگردانده می شوند. در این شکل از ترجمه اصطلاحات ترجمه نمی‌شوند که این می تواند در معنای اصلی یک جمله‌بندی در ترجمه مشکل ساز باشد. همانطور که می‌بینید این شکل از ترجمه برای استفاده در ترجمه کردن هر متنی نمی‌تواند کاربردی باشد. بنابراین به نظر می‌رسد که تنها در مواردی خاص می‌توان از ترجمه وابسته به ردیف استفاده کرد.
تحت‌الفظی (literal) چیست؟
ترجمه تحت لفظی یکی از متداول‌ترین تکنیک‌های ترجمه است که در آن واژه‌ها به صورت کلمه به کلمه به زبان مقصد ترجمه می‌شود. از نظر ادبی ساختار این شکل از ترجمه به زبان منبع بسیار نزدیک است. استفاده از تکنیک ترجمه تحت‌الفظی برای زبان‌هایی که به جهت فرهنگی و دستور زبانی نزدیک باشند بسیار مناسب است. در واقع ترجمه می‌بایست با زبان اصلی از لحاظ فرهنگی، دستور زبان و سبک نوشتاری هم‌خوانی داشته باشد.
در صورتی که دو زبان با دستور زبان و نگارش مختلف را به شکل تحت الفظی ترجمه می کنند مطمئنا متن بی‌معنایی به دست می آید که نیاز به ویراستاری و ترجمه دقیق‌تر خواهد داشت، ترجمه به کار رفته در مترجم گوگل نیز به همین شکل عمل می‌کند، ترجمه تحت‌الفظی معمولا کار مترجمان مبتدی است و از نظر ارزشی یک ترجمه تحت‌الفظی فاقد بار معنایی با ارزش خواهد بود.
ترجمه فنی چیست؟
در واقع باید گفت که ترجمه فنی نوعی ترجمه تخصصی است که معمولا برای موضوعات خاص انجام می‌گیرد.
باید گفت که در حالت کلی ترجمه فنی نوعی ترجمه متون است که با موضوعات علمی و فنی و مهندسی سرکار داشته و از ترمینولوژی اختصاصی خود استفاده می‌کند. ترجمه فنی نوعی ترجمه است که اجرای آن مستلزم وجود مترجم فنی است، مترجمی که درک خوبی از اصطلاحات تخصصی داشته و به واژگان و دانش تخصصی متن منبع و متن هدف آشنایی داشته باشد. این متون غالبا برای ترجمه به شخصی احتیاج دارد که در رشته و حوزه تخصصی مورد نظر آموزش دیده باشد و مهارت‌های ترجمه خوبی داشته باشد.
ترجمه ماشینی چیست؟
ترجمه ماشینی در واقع به ترجمه ای گفته می شود که به صورت کامپیوتری و توسط ماشین بدون دخالت یک منبع انسانی صورت می‌گیرد. در حقیقت سیستم‌های ترجمه ماشینی، برنامه‌های کاربردی یا خدمات آنلاینی هستند که از تکنولوژی های ماشینی برای ترجمه متون مختلف استفاده می‌کنند. این سرویس متن اصلی را گرفته و به زبان مقصد ترجمه می‌کند.
اگر چه مفاهیم پشت تکنولوژی ترجمه ماشینی و رابط کاربری آن نسبتا ساده هستند، ولی علم و فن آوری‌های پشت آن بسیار پیچیده است. ترجمه ماشینی با ترجمه به کمک کامپیوتر یا ترجمه انسانی به کمک کامپیوتر یا ترجمه ماشینی تعاملی متفاوت است و نباید با آنها اشتباه گرفته شود.
ترجمهٔ همزمان مقطع (Consecutive interpreting) چیست؟
در این شکل از ترجمه مترجم از فاصله های زمانی میان جملات گوینده استفاده کرده و مفاهیم را یا به شکلی که یادداشت می کند و یا در ذهن می سپارد در این فاصله های زمانی به زبان مقصد بر میگرداند. معمولا این فاصله زمانی در حدود دو یا سه جمله است. هرچه مدت زمان سخنرانی طولانی تر باشد ترجمه ارائه شده نیز کلی خواهد بود. با وجود این برخی از مترجمان همزمان به قطعات کامل و طولانی‌تر راغب هستند زیرا بسیاری از موارد مبهم رفع خواهد شد.
ترجمهٔ همزمان همردیف (Simultaneous interpreting) چیست؟
در این نوع ترجمه، مترجم همزمان در حالی که متکلم سخن می‌گوید او نیز به ترجمه پرداخته و جملات را به زبان مقصد برمی‌گرداند. این نوع ترجمه تقریبا از انواع دیگر ترجمه سخت تر است و نیاز به مهارت بسیار بالایی در ترجمه متون و کلمات در کسری از ثانیه دارد.
ترجمهٔ مکتوب همزمان (Trans – interpreting) چیست؟
در ترجمه مکتوب اصولا متن سخنرانی قبل از انجام آن در اختیار مترجم قرار می‌گیرد، مترجم نیز همزمان با سخنرانی متن ترجمه را می خواند. در این نوع ترجمه ممکن است سخنران در زمان ایراد سخنرانی کلمات یا جملاتی را به متن اضافه کند که مترجم موظف است آنها را به شکل همزمان برای حضار ترجمه کند.
ترجمهٔ شفاهی همزمان چیست؟
ترجمهٔ شفاهی همزمان فرایندی فشرده از تبادل سریع داده‌ها و اطلاعات است، مترجمی که کار ترجمه شفاهی به صورت همزمان انجام می دهد باید احاطه کامل به دو زبان مبدا و مقصد داشته باشد، همچنین باید به موضوع سخنرانی کاملا واقف بوده و دارای سرعت عمل بالایی برای انتقال سریع کلمات از زبان مبدا به زبان مقصد باشد. این شکل از ترجمه معمولا در نشست‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی و یا در هنگام پخش همزمان سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های مهم شخصیت‌های برجسته در رادیو و تلویزیون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یک شکل دیگر از ترجمه شفاهی همزمان که با نام ترجمه همزمان درگوشی شهرت دارد، مترجم در کنار دست یا پشت سر افراد نشسته مطالب شخص گوینده را به صورت همزمان و با صدای آهسته برای مخاطب ترجمه می‌کند.
ترجمهٔ شفاهی پیاپی چیست؟
از این روش ترجمه معمولا برای کنفرانسها استفاده می‌شود، در آن مترجم با حضور در کنار افراد حاضر و قرار گرفتن در کنار فرد مورد نظر آنچه را که می‌شنود نوت برداری می کند و در وقفه هایی که گوینده ایجاد می‌کند چکیده صحبت‌های او را به سمع دیگران می‌رساند. در این شیوه از ترجمه نوع نوت برداری مترجم کاملا اختیاری است و شامل مطالب کلیدی و مهم هستند. ترجمه شفاهی پیاپی بیشتر در حین مذاکرات میان شخصیت‌ها و یا در جلسه‌های مهم مشورتی و نشست‌هایی که مسایل تخصصی اعم از سیاسی، علمی، فنی، تجاری و … در آنها مطرح است، کاربرد دارد.
ترجمه‌ی تبدیلی Transposition چیست؟
این نوع از ترجمه مترجم ترتیب واژگان و شکل دستور زبانی جملات از زبان مبدأ را به مقصد تغییر می‌دهد و همچنین دیدگاه و بیان نویسنده را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در این شکل از ترجمه مترجم سعی می کند با انتخاب کلمات نزدیک به آنچه در متن اصلی آمده یک ترجمه نزدیک و مفهومی ارائه دهد.
ترجمه‌ی تعدیلی modulation چیست؟
گاهی اوقات نیاز است که برای رسیدن به یک متن مطلوب و دقیق به جای ترجمه واژگان از واژه های معادل کاربردی تر در زبان مقصد استفاده کرد، این کار در مواقعی صورت می‌گیرد که ترجمه اصلی و کلمه ای متن مبدا در زبان مقصد خوانایی و روانی لازم را ندارند. در این شکل از ترجمه، مترجم ترتیب واژگان را تغییر می‌دهد، دستور زبان زبان مقصد را عوض نموده و براساس نوع ترجمه ای که مد نظر دارد، ان را تغییر می‌دهد.
در یک ترجمه تعدیلی معمولا مترجم ابتدا یک نگاه کلی به متن می اندازد و بررسی می کند که در صورت انجام ترجمه به شکل عادی متن ترجمه شده تا چه اندازه به متن اصلی شباهت پیدا می‌کند. بنابراین ابتدا سعی می کند که در متن زبان مبدا، تغییراتی را از نظر دستو زبانی و ساختار برخی واژگان ایجاد کند و سپس به دنبال ترجمه ایده‌الی باشد که به زبان مقصد نزدیک باشد.
ترجمه‌ی معادل‌نویسی Equivalence چیست؟
از ترجمه معادل نویسی بیشتر برای ترجمه اصطلاحات و ضرب المثل‌ها استفاده می‌شود. به این معنا که مترجم باید عبارت یا جمله ای معادل آنچه در زبان مبدا نگاشته شده است را در زبان مقصد بیابد به طوری که هم از نظر معنایی به روح جمله خدشه‌ای وارد نشود و هم خواننده بتواند تعامل خوبی با متن جمله در زبان مقصد بیابد.
ترجمه‌ی فرهنگی Adaptation چیست؟
گاهی اوقات در فرآیند ترجمه عبارات و اصطلاحاتی وجود دارد که زبان مقصد نمی توان هیچ معادلی برای آنها یافت، در این صورت مترجم باید یا آن معادل را بیافریند و یا از مسائلی که با این موضوع هم جهت و هم سو هستند استفاده کند.
به طور مثال عبارت Acts of God را با توجه به ترجمه Equivalence می‌توان به شکل سوانح طبیع ترجمه کرد، اما می توان با توجه به بار فرهنگی کلمه از کلمات معادل بهتری چون غضب الهی یا قهر طبیعت که از نظر ساختار جمله و معنی قرابت نزدیک‌تری با کلمه اصلی دارد استفاده کنیم.
ترجمه metaphrase چیست؟
كلمه در برابر كلمه و عبارت در برابر عبارت قرار می‌گيرد پس می توان گفت که این شکل از ترجمه با ترجمه تحت الفظی یا ترجمه وابسته به ردیف تقریبا عملکرد یکسان و مشابهی دارد.
ترجمه متنی چیست؟
ترجمه متنی همانطور که از نامش پیدا است، به ترجمه یک متن با توجه به مطالبی که در آن آمده است اطلاق می شود، یک ترجمه متنی می تواند شامل ترجمه یک کتاب، مقاله یا اثر هنری مکتوب در مجلات و … باشد، در هر صورت آنچه مشخص است این که در این شکل از ترجمه یک متن در اختیار مترجم قرار می‌گیرد و او متن را با توجه به میزان تخصصی بودن و بار معنایی که دارد به یکی از شیوه های ترجمه که به آن اشاره کردیم به زبان مقصد ترجمه می‌کند.
ترجمه فیلم و سریال چیست؟
در ترجمه فیلم و سریال، ابتدا سناریوی فیلم در اختیار مترجم قرار می‌گیرد، او با توجه به دیالوگ ها و صحبت‌هایی که در صحنه‌های مختلف فیلم وجود دارد اقدام به ترجمه متن سناریو می‌کند، در این میان بسیار مهم است که متن ترجمه شده روان و سلیس بوده و اصطلاحات و عباراتی که در آن به کار می‌رود به خوبی از نظر فرهنگی و معنایی در زبان مقصد معادل سازی شود.
ترجمه کتاب چیست؟
ترجمه کتاب باید توسط مترجمین کاملا متخصص انجام گیرد، آنچه بسیار مهم است این است که متن و فحوای کلام نویسنده بدون هیچ دخل و تصرف اضافه به زبان مقصد برگردانده شود، ترجمه کتاب باید سلیس و روان باشد، بنابراین اکثرا مترجمین از روش‌هایی مثل ترجمه مفهومی برای ترجمه کردن کتاب ها یا آثار هنری استفاده می‌کنند، استفاه از کلمات معادل صحیح و به کاربردن عبارات جایگزین مناسب میتواند در ارائه یک ترجمه موفق در این زمینه موثر باشند.
ترجمه برای سایت چیست؟
گاهی اوقات نیاز است که برای یک سایت با موضوعیت خاص از مقالات و یا منابع به زبان های مختلف استفاده شود، در این صورت مترجم باید متن اصلی را با توجه به معیارهای ترجمه صحیح از زبان اصلی به زبان مقصد برگرداند، از آنجایی که در سایت‌های اینترنتی رعایت موارد مرتبط با سئو بسیار مهم است بهتر است که متن برگردانده شده از نظر نگارشی و دستور زبانی با توجه به الگوریتم‌های سئو بازنویسی و ویراستاری شود.
ترجمه متون ادبی چیست؟
ترجمه متون ادبی باید با رعایت امانتداری و با تخصص و تبحر زیادی در ترجمه صورت گیرد، ترجمه شعر یا داستان از یک زبان به زبان دیگر می تواند در معنای کلی آن تاثیرگذار باشد، پس بسیار اهمیت دارد که یک متن ادبی با رعایت کامل موازین ترجمه به زبان مقصد ترجمه و بازنویسی شود به طوری که به زیبایی کلام و آهنگین بودن آن لطمه‌ای وارد نشود.
ترجمه بومی سازی چیست؟
در ترجمه بومی سازی شده سعی می‌شود که موانع فرهنگی و سنتی موجود در ترجمه با کارکردهای بومی سازی شده جایگزین شوند تا مخاطب از ناآشنایی با فرهنگی که هیچ شناختی از آن ندارد حس جهل یا ناخوشایندی نداشته باشد. در ترجمه به شکل بومی سازی شده مترجم سعی می کند با ارائه مثال‌های فراوان در موارد ابهام آمیز آنها را با موارد مشابه در فرهنگ مقصد مقایسه کند. به طور مثال مقایسه آداب و سنن کریسمس با نوروز میتواند یک مثال ایده‌آل باشد.
ترجمه اقتباسی چیست؟
در ترجمه اقتباسی مترجم سعی می کند زیبایی کلام نویسنده را همانطور که در متن اصلی وجود دارد با پیدا کردن بهترین کلمات معادل و جایگزین در زبان مقصد به این زبان منتقل کند. از این شکل ترجمه به ویژه در ترجمه آثار ادبی بسیار استفاده می شود. به طور مثال در ترجمه آثار نویسندگان بزرگی چون شکسپیر باید برگرداندن متن به زبان مقصد به گونه ای صورت گیرد که نوع نگارش و قلم خاص نویسنده برای خواننده قابل شناسایی باشد، به طوری که هرکدام از آثار او را بتواند با توجه به سبک و سیاق نوشتار و شکل متن سریعا تشخیص دهد.
ترجمه اصطلاحی چیست؟
در ترجمه اصطلاحی مترجم سعی می‌کند برای این که یک متن ترجمه سلیس و روانی داشته باشد برخی اصطلاحات نامتناجس و مبهم را با اصطلاحتی در زبان اصلی که کاملا مشابه آن است جایگزین کند، از این شکل ترجمه معمولا در ترجمه ضرب المثل‌ها و عبارات خاص استفاده می‌شود.
ترجمه معادل نویسی چیست؟
معادل نویسی در ترجمه دقیقا همان ترجمه اصطلاحی است، گاهی نیاز است که مترجم برای این که متن برای خواننده حس آشناتری داشته باشد به جای به کار بردن کلمات اصلی از کلمات جایگزین و معادل با بار معنایی مشابه یا کاربرد نگارشی و دستوری مشابه استفاده می‌کند. به این ترتیب می تواند بدون این که به بدنه یک متن و موضوع کلی آن صدمه‌ای وارد کند به خوبی آن را به زبان مقصد بازنویسی نماید.
